Blog 20 - de Minibusjes
Het openbaar vervoer bestaat hier voornamelijk uit de
‘taxi-busjes’ of ‘minibusjes’. Voor de duidelijkheid: een taxi zoals wij deze
kennen is hier een ‘cab’ (of een Uber, want die doen hier goede zaken).
Maar, hoe werkt het nou eigenlijk die minibusjes? Als buitenstaander
kom je hier niet makkelijk achter. Er gaat namelijk een hele nieuwe taal schuil
achter dit vervoer: de taal van handgebaren! Ook wel genoemd de ‘twaalfde
officiële taal’ van Zuid-Afrika.
Zo geeft de opgeheven wijsvinger aan dat je naar de stad
wilt en de vinger die naar beneden wijst geeft aan dat je ‘lokaal’ wilt
blijven. Deze handgebaren worden gelezen door minibus taxichauffeurs en zijn de
basis van een complex routesysteem.
De minibusjes en handgebaren zijn ontstaan tijdens de
apartheid, omdat de zwarte arbeiders ver moesten reizen om op hun werk te komen
en geen toegang hadden tot openbaar vervoer. Om op afstand te kunnen communiceren met de
chauffeurs zijn de handgebaren ontstaan. Zo ontstond er een hele nieuwe ‘taal’.
De handgebaren symboliseren de plaatsen waar men naartoe wilt. Als de chauffeur
het gebaar ziet van de plek waar hij naartoe rijdt dan zal hij stoppen.
Als je het handgebaar weet van de plek waar je naartoe wilt
dan moet je nog leren hoe het werkt met routes en ‘haltes’. Er zijn een aantal vaste
stopplekken en verder kan je overal in- en uitstappen. Wat soms voor
levensgevaarlijke situaties zorgt, omdat ze zomaar ineens kunnen gaan stoppen. Eerder
heb ik al geschreven dat dit dus ook langs de snelweg kan zijn. Eenmaal in de
bus geef je aan waar je er precies uit wilt. Over het algemeen, dat wil zeggen
dat er uitzonderingen zijn, rijden de minibusjes vaste routes en zijn het dus
ook vaste chauffeurs die de routes rijden. Op de drukkere trajecten rijden meer
busjes en op de meer afgelegen plekken komt minder vaak een busje. Daarnaast
zijn er ook plekken waar de taxibusjes verzamelen en waar je naartoe gebracht
kan worden, of kan lopen uiteraard, om daar vervolgens op een ander busje te
stappen die je buiten de stad brengt. Naast de korte routes binnen de stad en
de iets verdere routes naar buiten de stad kan je ook een taxi nemen naar
Durban of zelfs naar Zimbabwe. Hiervoor ga je naar een taxi-standplaats waar je
in de juiste rij gaat staan. Als een busje vol is dan vertrekt deze naar de
plaats van bestemming.
Dit zijn by far de
meest gevaarlijkste weggebruikers in Zuid-Afrika. Ze proberen zoveel mogelijk
mensen in de minibus te stoppen en zo snel mogelijk van A naar B te rijden
zodat ze zoveel mogelijk geld kunnen verdienen. Dit is één van de redenen
waarom ze levensgevaarlijk rijden. Stoppen voor rode stoplichten is zeker niet
favoriet bij chauffeurs van de minibusjes! Daarnaast schromen de meeste
chauffeurs niet voor een deukje meer of minder, omdat de meeste minibusjes al
bijna uit elkaar vallen. Niet echt bevorderlijk voor de veiligheid in het
verkeer.
Het interessante aan deze minibusjes is dat dit
zelf-gereguleerd is. De overheid heeft hier geen controle over. Er zijn
taxi-maatschappijen ontstaan, waar taxichauffeurs zich met elkaar verenigd
hebben, die de boel in handen hebben. Zij hebben de regio’s in handen en
bepalen wie op welke routes mogen rijden. Dit heeft soms als gevolg dat er
schietpartijen zijn. Ergens doet het wel denken aan de maffia…
De overheid probeert hier wel wat aan te doen, vooral
vanwege de (on)veiligheid. Veel minibussen zijn een gevaar op de weg, omdat ze
erg oud zijn en van ellende bijna uit elkaar vallen. De overheid haalt oude
minibussen van de weg, stellen veiligheidsregels op waar de taxi’s aan moeten
voldoen en proberen de boel beter te reguleren. Zo is het volgens de wet
verboden om op de weg te stoppen en mensen in- en uit te laten stappen… Vooral
het reguleren kost echter veel moeite, omdat de meeste chauffeurs daar niets
van moeten hebben.
Maar hoe kan iets wat niet gereguleerd is, er zo gereguleerd
uit zien? Op maandag rij ik altijd rond 17.30 langs een bushalte bij een
winkelcentrum. Dit is dus een vaste ‘halte’ en vanaf hier vertrekken alle
mensen die in het winkelcentrum werken weer richting huis. En nu komt het, ze
staan altijd netjes achter elkaar in de rij. Serieus wel 100 mensen achter
elkaar in een rij. Ken je die opgefokte mensen die staan te dringen bij de
trein…? Geen sprake van hier! Iedereen wacht netjes op zijn beurt. Dat is de
regel en zo werkt het. Als je aankomt bij de halte sluit je netjes aan en wacht
je tot je aan de beurt bent.
Eigenlijk is het een fantastisch en vindingrijk transport
systeem, waar zeker haken en ogen aanzitten, maar het werkt voor de meeste
mensen heel erg goed en is ook de goedkoopste manier om van A naar B te komen.
Om het echt te ervaren zou ik wel eens in zo’n busje willen
stappen, maar dat wordt toch wel afgeraden door de meeste mensen in mijn
omgeving. Je wordt toch raar aangekeken als je als blanke in zo’n busje stapt.
Het is de niet duidelijk waarom dit is, maar vermoedelijk omdat je dan het
‘plekje’ inpikt van een zwarte en je als blanke (zo wordt je toch gezien)
waarschijnlijk ook een eigen auto kan betalen of een privé taxi kan betalen. Dit
bevestigd (weer) het grote gat wat hier nog bestaat tussen de ‘blanken’ en de ‘zwarten’.
“The South Africa public
transportation system however also represents a model of successful black
economic self-empowerment. It is the only sector where blacks control an entire
sector through their ownership of the Taxi mode of transportation.”
